“Beyde de Heyden” waren volgens een beschrijving uit 1649 twee belangrijk uithoeken van Veghel. De Veghelse Heide groeide in 1906 uit tot een eigen kerkdorp. Deze wandelroute neemt je mee langs historische plekken van Mariaheide. Speciale attentietegels vertellen je onder meer over heideontginning, een actieve bouwpastoor, maar ook zeventiende-eeuwse duivelsuitdrijving.
Attentietegels liggen alleen in de bebouwde kom van Mariaheide, niet in het buitengebied. De teksten van locaties in het buitengebied (locatie 7-13) zijn hieronder weergegeven.
Je start op de hoek Pastoor van Haarenstraat -Versantvoortstraat 1 gezicht richting de kerk. Op de hoek is locatie 1; “Woonhuis (1913) aan het Huigenbos”. Daarna kom je bij punt 2 “Pakhuis NCB (1912) aan de Udense Dijk”. Bij de kerk en pastorie is punt 3 “Kerk O.L.V. van Goeden Raad, met pastorie (1907 – 1910).
Je loopt rechtdoor naar locatie 4 “Boerderij (1867 – 1971) aan de Hennenberg”. Daarna punt 5 “Nicolaasklooster (1912) aan de Veghelse Heide”.
Loop verder rechtdoor naar locatie 6 “Windmolen De Vooruitgang (1898 – 1938) bij de Haan”
Loop verder richting De Corridor naar locatie 7 “Gedenkteken schuilkerk (1888) op het Kerkenland”.
Je loopt nu terug en gaat de eerste weg, Nieuwe Veldenweg, rechtsaf richting locatie 8 “Wachtpost 22 (1872) aan het Duits Lijntje”.
Ga linksaf op het Duits Lijntje, knooppunt 77 naar knooppunt 76 bij de Hintelstraat. Vervolgens ga je rechtsaf richting locatie 9 “Hoeve De Hintel (1852) aan de Hintelstraat”(huisnummer 18), ca. 230 meter.
Je loopt nu terug richting het dorp en bij de eerste straat (Kruisstraat) ga je rechtsaf. Na circa 200 meter ga je rechtdoor op het zandpad (Huigenbosstraat) en steekt het slootje over richting Pastoor van Haarenstraat en daar ga je rechtsaf.
Je komt nu bij locatie 10 “Hoeve Bouwlust (1818) aan het Poederveld” (huisnummer 10)
Loop verder naar locatie 11 “Hoeve Poederveld (1888) en de Weihoeve”. (huisnummer 2)
Je gaat hier linksaf de Goordonksedijk op richting locatie 12 “Hoeve de Zandboer (1926) aan de Hoger Duinen”. (huisnummer 15) Je komt bij de Bolstweg, die steek je over.
Na 150 meter ga je bij knooppunt 69, daar linksaf richting knooppunt 74, zandpad naar locatie 13 “Hoeve Krekelhof (1882) aan de Heide. (Krekelhofstraat 19)
Bij knooppunt 74 ga je naar knooppunt 75. Hier loop je rechtdoor over de Versantvoortstraat richting de Pastoor van Haarenstraat.
Je bent weer bij locatie 1, het beginpunt van de wandeling en ook het einde van de wandeling.
Knp = knooppuntpaaltjes met tussen de palen geel-groene pijlen van paal naar paal
Omschrijving locaties 7 t/m 13
Locatie 7: Gedenkteken schuilkerk (1888) op het Kerkenland Na de val van ’s-Hertogenbosch in 1629 werd uitoefening van het katholieke geloof in de Meierij verboden. In 1638 stelde Peter Roelofs zijn woning op Duifhuis ter beschikking aan de katholieken uit Veghel, Schijndel en Sint-Oedenrode. Pastoor Johannes Houbraken kocht dit perceel op de grens van de Meierij en het Land van Ravenstein in 1649. Behalve het toedienen van de heilige sacramenten werd er lesgegeven aan schoolkinderen en vonden er duivelsuitdrijvingen plaats. Na de Franse inval in 1672 werd het katholieke geloof in de Meierij gedoogd en werd de schuilkerk verlaten. Het gebouw bleef tot in 1725 in gebruik als schoolgebouw voor katholieke kinderen. In 1888 plaatste de Veghelse pastoor-deken Ferdinandus Clercx op het perceel een gedenkteken voor de schuilkerk met de beeltenis van de patroonheilige Sint-Lambertus. Sinds 1994 is het Kerkenland Veghels grondgebied.
Locatie 8: Wachtpost 22 (1872) aan het Duits Lijntje In 1872 werd de spoorlijn Boxtel-Wesel geopend door de Noord-Brabantsch-Duitsche SpoorwegMaatschappij. In de volksmond heette het Duits Lijntje. In 1881 werd de lijn tijdelijk de route voor internationale posttreinen tussen Vlissingen en Sint-Petersburg. Wachtpost 22 werd gebouwd bij de overgang op de drukke provinciale weg van Veghel naar Uden. Die liep destijds nog via de Nieuwe Veldenweg. Het was vooral het toenemende autoverkeer op de provinciale weg dat zorgen baarde. In 1940 werd de wachtpost ondanks protesten opgeheven.
Locatie 9: Hoeve De Hintel (1852) aan de Hintelstraat De veldnaam Hintelt betekent doorgang of weg. De naam dateert uit de 14e eeuw toen de inwoners van Veghel de Hintelt met toestemming van de hertog van Brabant kochten van de toenmalige eigenaar. De Hintelt was destijds een landbouwgebied met de naam Beersmanshoeve. De koop van deze hoeve maakte het de Veghelse boeren mogelijk om de heidevelden in het noorden en oosten te bereiken via gemeenschappelijke grond. De opbrengst van de heidevelden, zoals turf en strooisel, waren belangrijk voor het boerenbedrijf. In de zeventiende eeuw werd er aan de Hintel een boerderij gebouwd die de naam De Hintel kreeg. De Veghelse familie Van den Hintelt was van deze boerderij afkomstig. In 1852 werd de huidige boerderij gebouwd. Ze kreeg rond 1906 een bijzondere uitbouw die bedoeld was als tijdelijke woning voor de bouwpastoor van de nieuwe parochie Maria-Heide: Gijsbertus van Haren.
Locatie 10: Hoeve Bouwlust (1818) aan het Poederveld Oorspronkelijk behoorde dit deel van Mariaheide tot het Brabantse leengoed Poederveld. In de negentiende eeuw kwam een groot aantal percelen in handen van de Veghelse bierbrouwer Hendrik Smits. Hij liet hier in 1818 de Hoeve Bouwlust bouwen. Hendrik Smits was eigenaar van bierbrouwerij De Kroon en beheerde tal van landerijen en pachtboerderijen in de huidige gemeente Meierijstad. Bouwlust behoorde tot hun grotere bezittingen. Via vererving kwam de hoeve in handen van Maria Mechtilda Ludovica Smits en Petrus Johannes Coovels. Door hun nakomelingen werd de hoeve ondergebracht in de Coovels-Smits Stiching in Helmond. Deze stichting is nog steeds eigenaar van de gronden van Bouwlust.
Locatie 11: Hoeve Poederveld (1888) en de Weihoeve De Hoeve Poederveld (Wethouder Donkersweg 2) wordt als Brabants leengoed in 1312 voor het eerst genoemd. Het leengoed bestaat dan uit 40 bunder grond, waarvan gedeeltelijk heide. In de loop van de eeuwen werd de Poederveldse Hoeve gesplitst. De afsplitsingen bleven op hun beurt als leengoed verbonden aan Poederveld, zoals de inmiddels verdwenen Weihoeve in de Wethouder Donkersweg. Deze straat is overigens vernoemd naar wethouder Graard Donkers die op de Poederveldse Hoeve woonde. Graard was ruim 40 jaar raadslid van Veghel, waarvan 22 jaar wethouder. De oude Poederveldse Hoeve werd in 1888 herbouwd. Eeuwenoud is de bolle akker achter deze boerderij. Ze wordt momenteel doorsneden door de Stadsontsluiting.
Locatie 12: Hoeve de Zandboer (1926) aan de Hoger Duinen Hoeve De Zandboer werd rond 1850 gebouwd als ontginningshoeve langs de Goordonksedijk. De Goordonksedijk liep destijds nog door het heidegebeid Hoger Duinen. Dit was het laatste heidegebied in de gemeente Veghel. De naam Hoger Duinen wijst op de stuifduinen die in dit gebied te vinden waren. De Zandboer wijst op het afgraven en mogelijk verkopen van zand dat onder meer werd gebruikt voor de fundering van gebouwen. De huidige boerderij dateert uit 1926.
Locatie 13: Hoeve Krekelshof (1882) aan de Heide Hoeve Krekelshof lag eeuwenlang eenzaam tussen de akkers en heidevelden nabij de oude gemeintsgrens van Veghel met Uden. Deze boerderij wordt al in de vijftiende eeuw genoemd. Haar naam heeft niets te maken met het insect krekel, maar wijst waarschijnlijk op het woord ‘krakeel’ of ‘ruzie’. Die ruzie heeft mogelijk te maken met een vijftiende-eeuws grensgeschil tussen Veghel en Uden over de buurt Duifhuis die tot beide gemeenten behoorde. De heidevelden rondom de hoeve werden vanaf de achttiende eeuw ontgonnen. De Krekelshof is een gemeentelijk monument, dat in 2006 deels herbouwd werd.
